Dit huis staat ter plaatse waar oudtijds twee huizen stonden; dat hetwelk Vischmarktwaarts stond, behoorde eerst toe aan Gerard van Mulsel, later aan Lambert Millinck, laagschout van den Bosch, die het verkocht aan Willem, zoon van Henrick Willemszn van Orthen en aan Jenneken, dochter van Johan Henrickszn de Lynther en weduwe van Marcelis, den zoon van denzelfden Henrick Willemszn van Orthen 1). Laatstgenoemde echtelieden hadden eene dochter Mechteld, die dit huis erfde en het ten huwelijk bracht aan haren man Jan, den zoon van Jan Hermanszn van Bergen en Maria 2).

Eerstgenoemde Jan van Bergen had van zijne vrouw twee zonen: Herman 3) en Marcelis, die 8 Maart 1532 (Reg. n° 143 f. 16) met toestemming hunner amitorum mr. Goijart van den Berge, priester en kanonik der parochiale kerk van Eindhoven en Jan Gevartszn die Potter, priester en beneficiaat

Het ander huis, dat Vughterstraatwaarts stond, had tot oudst bekenden eigenaar Jan van Ham; vervolgens den laagschout Lambert Millinck en voorts Petronella de Roover, vrouwe van de Nemelaer 6), dochter van Willem de Roover en douairière van Claes Oem van Bockhoven. De uitvoerders van haren uitersten wil, zijnde Egidius van Weert, priester, Willem van Bockhoven en Peter Pels, verkochten na haren dood dit huis aan mr. Henrick Pelgrom Gerardszoon, secretaris van den Bosch, die in 1514 overleed en de man was van Elisabeth, de dochter van Jan van Witmeer, schepen van den Bosch, door welk huwelijk hij een koude zwager werd van den Bosschen secretaris mr. Claes Kuyst 7) en van den Bosschen schepen Lambrecht de Wolff. 8)

Van laatstgenoemde echtelieden Pelgrom erfde dit huis hun zoon Frans Pelgrom, schepen van den Bosch, die het 24 December 1527 (Reg. n° 133 f. 589 vso), - als wanneer het omschreven werd als: huis, erf, plaats en achterhuis, staande in de Postelstraat tusschen het overig huis en erf, dat voorheen was van voornoemden Lambert Millinck en nu is van Joost, zoon van Jan Bloemaerts genaamd Metsers, ex uno en het huis, dat voorheen was van Willem van Poppel 9) en nu is van de kinderen van Jan, den zoon van Jan Hermanszn van Bergen, strekkende het zich achterwaarts uit tot aan de Dieze, - verkocht aan voorzegden Aelbrecht Proening van Deventher. Deze behoorde tot een geslacht, dat blijkbaar uit Deventer afkomstig was en in den Bosch, zooals ook hierna zal blijken, hoog in aanzien geraakte; oorspronkelijk was het Bruynincx geheeten. 10)

Aelbrecht Proening van Deventer, die alzoo door koop eigenaar was geworden van de beide hier bedoelde huizen, zal die tot een gemaakt hebben, zooals zij dit thans nog zijn. Hij bezat daartoe de middelen, omdat hij een zeer vermogend man was. Hij had zich dan ook kunnen veroorloven om behalve deze huizen den 19 October 1532 aan te koopen 11) het kasteel Nieuw Herlaer onder St. Michielsgestel, waarvoor hij in 1544 met zijnen broeder Henrick eene poort bouwde met dit opschrift: „Alberti et Henrici de Deventer fraternum opus 1544. Concordia."

In 1541 hield hij voor zijnen handel te Antwerpen verblijf.

Zijne vrouw was Anna Vyge, dochter van Jan Henrickzn en Maria Bolten; zij was eene Bossche van afkomst, daar toch haar vader in 1521 een huis in de Orthenstraat te den Bosch kocht (Reg. n° 221 f. 290 vso), dat hij in 1530 weder verkocht en in 1539 een huis aan den Hoogen Steenweg aldaar bezat. In 1545 waren geërfd in den Bosch Aleid wed. van Jan Vyge Junior en hare kinderen; in 1589 compareerde

Anna Vyge schonk aan Aelbrecht Proening van Deventher geene kinderen. Wel had hij van eene bijzit eene bastaarddochter Susanna Proening van Deventher, die huwde met 1° Jan Winkelroy; 2° Hendrik Mallants.

In 1554 was hij reeds overleden. Vermoedelijk heeft zijne vrouw daarna het huis de Munt een tijdlang verhuurd aan Jacob Bacx Janszn 12), rentmeester der Staten van Brabant in het Kwartier van den Bosch, omdat vermeld staat, dat deze dit huis bewoonde. Van Heurn deelt op grond hiervan in zijne Beschrijving mede, dat dit huis het stamhuis der familie Bacx was, doch, zooals reeds uit het voorgaande gebleken zal zijn, ten onrechte; zou er van een stamhuis van die familie in den Bosch sprake kunnen zijn, dan is dat, blijkens hetgeen later in Dl II zal worden medegedeeld, in de Verwerstraat aldaar te zoeken.

Tijdens dat Jacob Bacx het huis de Munt in huur had, geschiedde daarmede volgens Cuperinus t.a.p. blz. 322 het volgende:

Den 9 September 1571 hebben de Duitsche soldaten, die binnen den Bosch in garnizoen lagen, ten getale van ongeveer 200, met geladen roers, brandende lonten, blancke swaerden, met een wagen met stroo en brandende toortsen, tsaemen eerst gestrecken van de mert aff tot die rentmeester Bacxs huysinge in de Postelstraet, die doore oft poirte van den huyse met gewelt opengeloepen en daer tgeweer uuyt den huyse gehaelt met noch meer andere dingen genomen, die zy noch wederom te brengen hebben 13).

In het laatst van 1572 en het begin van 1573 hield de Hertog van Medina Coeli, de opvolger van Alva, in dit huis zijn verblijf 14).

Anna Vyge, de weduwe van Albrecht Proening van Deventher, stierf omstreeks het jaar 1578. Van hare erven kocht daarop de helft van het huis de Munt, dat toen naar haar het huis van Vrouwe van Deventher werd geheeten, mr. Henrick Bloeymans, pandheer van Helvoirt, heer van Zwijnsbergen 15) en president-schepen van den Bosch 16). Hij kocht vervolgens 25 Januari 1580 (Reg. n° 229 f. 45) van Goyart van Eyck, heer van Zeelst (zoon van Roelof, heer van Blaardhem, Velthoven en Zeelst en Heylwich van Berckel), als man van Elisabeth Proening van Deventher, dochter van mr. Jacob, den broeder van Aelbrecht meergenoemd en Barbara Bacx, (dochter van Jan, den vader van den rentmeester Jabob Bacx hiervoren reeds genoemd), een vierde in dit huis, dat zijne vrouw geërfd had en dat in de daarvan gemaakte akte van verkoop aldus omschreven werd: een vierde in quadam porta, domo, area, vacua hereditate, dicta ledige plaetse, orto, canditorio dicto een bleyckvelt, domo posteriori, etc, sitis in Buscoducis in de Postelstraet inter hereditatem Lamberti Arntszn ex uno et inter hereditatem Jacobi Laurynszn ex alio, tendentibus a dicto vico, dicto die Postelstraet, ultra aquam, de Diese appellatam, ad quondam alium vicum, vulgo appellatum den Uylenborgh, vulgo appellata premissa Vrouwe van Deventher huysinge el quae premissa Albertus de Daventhria et domicella Anna Vyge, conjuges, post mortem reliquaverunt et de quibus porta, domo, area, vacua heredidate, orto, canditorio, domo posteriori una medietasad dominum et magistrum Henricum Bloeymans, dominum

De munten, die in dit huis geslagen werden, hebben tot onderscheidingsteeken een boompje; enkelen daarvan zijn zeer zeldzaam, o.a. het een guldenstuk en de dubbele dukaton, welke laatste munt eenige jaren geleden voor fl. 55 aan het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noordbrabant verkocht is; Jhr. M.A. Snoeck heeft de Bossche munten beschreven in de Handelingen van dat Genootschap van 1883/84, welke beschrijving ook nog gaven Alphonse de Witte in zijne Histoire monétaire des Comtes de Louva in, Ducs de Brabant en Baud de Jonghe in het Tijdschrift van het Ned. Genootschap voor Munt-en Penningkunde V. p. 321 en vlgd. Nadat dit huis had opgehouden de munt te zijn, is het den 10 November 1629 ingericht tot woning en stal voor den staatsgezinden Hertog van Bouillon. 19)

Erasmus van Grevenbroeck, de echtgenoot van Johanna Bloeymans, de voormelde eigenares van dit huis, had van haar onder anderen eene dochter Elisabeth van Grevenbroeck, die huwde met Joost Pieck van Tienhoven, heer van Zuilichem en bij schepenakte van den Bosch van 22 Augustus 1640, waarbij de nalatenschappen harer ouders werden gescheiden, voor haar deel kreeg het huis de Munt, dat toen aldus omschreven werd als: eene huysinge, poort, erffenisse ende achterhays, gestaen ende gelegen binnen dese stadt ter plaetse genoempt in de Postelstraet, die de heere President Ploos, (van Amstel) tegenwoordich in zijn gebruyck is hebbende.

Den 23 November 1651 verkocht zij dit huis aan Otho Copes, raad en pensionaris van den Bosch; het werd nu omschreven als volgt: eene schoone, welgelegen adelycke huys, erve, hoff ende achterhuys, opten Uylenborch uytkomende, met syne rechten ende toebehoorten, gestaen ende gelegen binnen dese stadt in de Postelstraet, gemeynlick genoempt de Munt, daerinne Joncker Johan van Roode tegenwoordelijck is woonende, tussen huyse ende erve der weduwe Diericx van den Velde (Vughterstraatwaarts) ex uno ende tussen huys ende erve van den heere Elias Donckers, licentiaet in de rechten (Vischmarktwaarts) ex alio, streckende van de gemeyne Postelstraet tot opten Uylenborch uytcomende.

Otho Copes, die met zijne afstammelingen volgens van Heurn Beschrijving gedurende meer dan eene eeuw eigenaar van dit huis bleef, had van zijne vrouw Josina Schade van Westrum 20) o.a. een zoon mr. Hendrick Copes, die in 1647 in de Waalsche kerk van den Bosch gedoopt werd en schepen van die stad was en eene dochter Henriette Maria Copes, welke 25 Juni 1703 huwde met mr. Frans Chatvelt, secretaris van den Bosch, wien zij dit huis ten huwelijk bracht; van hem erfde het hun zoon mr. Jacob Laurens Chatvelt, ook secretaris van die stad (Reg. n° 547 f. 15); deze huwde 1° in 1741 met Anna Catharina van Thienen, woonachtig te Berlicum en dochter van den ritmeester Arend van Thienen, heer van Berlicum en Middelrode en Barbara Bellous; 2° in 1749 met Cornelia van Gils weduwe van Jan Engelbert Oirzandt, baljuw en dijkgraaf van de Klundert; zijne beide huwelijken schijnen kinderloos te zijn gebleven, want van hem erfde de Munt zijne zuster Josina Aemelia Chatvelt, de vrouw van mr. Hendrik Aemilius van Panhuys, commissaris-instructeur van wege de Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden te Maastricht. Deze droeg 27 Juli 1761 dat huis over aan zijnen

Later werd dit huis het eigendom van den vermaarden Bosschen advokaat mr. Jan Hendrik Sassen, geboren te den Bosch 27 Mei 1785 uit het huwelijk van Hubertus Sassen, mr. zilversmid te den Bosch 23) en Antonetta Maria Ruwel en overleden aldaar 5 Mei 1830; zijne uitvoerige levensbeschrijving komt voor

Maar in hoofdzaak werden er kleine munten geslagen: de 'oirkens' (een kwart stuiver waard, gemaakt van één deel zilver op viert delen koper), 'negenmannekens'(een achtste stuiver, één deel zilver op twaalf delen koper) en 'penninxkens of moirkens' (één zestiende stuiver waard, één deel zilver op 24 delen koper). Het waren kleine munten, maar men kon in die tijd voor een stuiver een pond rundvlees of vijf haringen kopen. Een pond boter kosste drie stuivers en een pond kaas twee-en-een-halve stuiver.

Het was overheidsgeld wat geslagen werd, maar dit werd dikwijls uitbesteed aan particulieren. De muntmeester, een particuliere ondernemer dus, moest over geld beschikken om de nodige investeringen te kunnen doen. Per vervaardigde munt moest een bepaald gedeelte ('slijsgeld' geheten) als belasting aan de overheid betaald worden. Dàt waren de inkomsten van de overheid uit het slaan van deze kleine munten.

Jan de Leeuw sloeg munten in de Mortel tussen 1581 en 1589. Wegens de onrustige toestanden in het land (80-jarige oorlog) werden de werkzaamheden pas in 1591 hervat tot 1604 door Reinier van der Laer en Adriaan Fransen. Tussen 1606 en 1609 was Cornelis van den Leemputte muntmeester.

In 1613 werd Nicolaes Bloemaerts de nieuwe muntmeester. Hij huurde een pand in de Postelstraat. Wegens mogelijk brandgevaar had hij moeten verhuizen uit het vorige pand. Dat er wel degelijk brandgevaar was, bleek op 14 januari 1616, toen er brand uitbrak in de Munt. Het ontstaan ervan werd toegeschreven aan de ovens. Maar toen er op 15 december 1617 opnieuw brand uitbrak, begon men sterk te twijfelen. Er werden malversaties ontdekt en Bloemaerts werd ontslagen. Cornelis van den Leemputte werd weer muntmeester en bleef dat tot 1619, toen hij werd opgevolgd door Lieven van Craeywinckel uit Antwerpen. Enkele jaren later, op 16 november 1624, werden de ovens voor de laatste maal gedoofd en hield de Bossche muntslag op.

Dus tussen 1613 en 1624, slechts elf jaar, werden er onder leiding van drie verschillende muntmeesters in de Postelstraat, in het pand dat wij nu kennen als De Munt, munten geslagen. Deze munten werden voorzien van een boompje als onderscheidingsteken. Uit de rekeningen van de muntmeesters kan mem lezen hoe dat in zijn werk is gegaan. De gezellen van de muntmeesters droegen sloven van schapenvel om zich tegen de gloeiende munten en het hete vuur te beschermen. In oude stormhoeden werd het metaal verhit en daarna werden munten gestempeld. De gloeiende hete munten werden daarna in ijzeren manden in de achter het pand stromende Binnendieze neergelaten om af te koelen. Tienduizenden Bossche munten hebben hier dus hun 'doop' in de Binnendieze gekregen.